Kết quả

Thắng lợi của quân đội Liên Xô trong chiến dịch Iaşi-Chişinău mang lại một ảnh hưởng lớn đến toàn bộ chiến dịch ở bán đảo Balkan. Cụm Tập đoàn quân Nam Ukraina đã bị đánh tan tác với 20 vạn quân chết và bị bắt, chưa kể hơn 200.000 quân Romania bị bắt và đầu hàng. Thương vong của Hồng quân phải nói là rất nhỏ nếu xét trong quy mô một chiến dịch như vậy. Vùng lãnh thổ của Moldova, tỉnh Izmail thuộc Ukraina và một phần lãnh thổ România đã được giải phóng. Mặc dù sau chiến dịch, các thế lực thân phát xít vẫn còn nắm giữ một phần lớn lãnh thổ Romania và cuộc chiến chống lại những lực lượng này vẫn còn tiếp diễn, nhưng về cơ bản phòng tuyến của quân Đức Quốc xã và các đồng minh tại đây đã tan vỡ. Không lâu sau đó, ngày 12 tháng 9 năm 1944, đại diện cho các nước Đồng Minh, chính phủ Liên Xô đã ký hiệp định đình chiến với Romania. Một đồng minh chính trị quan trọng và cũng là nguồn dầu khí, lúa mì của phe Trục đã bị loại khỏi vòng chiến. Sau chiến thắng này, Hồng quân tiến qua Bulgaria vào Nam Tư, buộc Cụm Tập đoàn quân E và Cụm Tập đoàn quân F của Đức phải tháo chạy khỏi Hy Lạp, Albania và Nam Tư để tránh bị bao vây. Cùng với các du kích Nam Tư và quân đội Bulgaria, Hồng quân giải phóng Beograd vào ngày 20 tháng 10 năm 1944.

Đánh giá

Chiến dịch Iaşi-Chişinău được giới quân sự đánh giá là "trận Cannae của Iaşi-Chişinău". Đặc điểm nổi bật của chiến dịch là hai mũi công kích được thực hiện rất điêu luyện, tốc độ hành tiến rất nhanh cũng như việc mau chóng bao vây và tiêu diệt một khối quân lớn của kẻ địch và sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng của các đơn vị quân Liên Xô tham chiến. 126 đơn vị Hồng quân chiến đấu xuất sắc trong chiến dịch đã được trao thưởng các danh hiệu mang tên các địa danh được giải phóng như Chişinău, Iaşi, Izmail, Fokshanskih (Focșani), Rymniksky, Constanța.

Trong các tác phẩm của mình, nhà sử học Mazulenko cho rằng việc việc quân đội Romania tháo chạy có lẽ không thật chính xác. Nhiều đơn vị quân đội Romania vẫn còn chống trả Hồng quân. Tuy nhiên do sự chênh lệch quá lớn về trang bị cũng như sự thiếu thốn về pháo, súng cối, các vũ khí chống tăng và vũ khí phòng không đã khiến quân đội Romania nhanh chóng bị Hồng quân đánh bại. Trái với các tuyên bố của phía Đức, một tiểu luận của David M. Glantz và trong bài nghiên cứu về chiến dịch này do Kissel xuất bản cho rằng Sư đoàn xe tăng 1 mang tên "Đại Romania" đã kháng cự lại quân đội Liên Xô cho đến khi họ đã bị đánh tan. Quân đội Romania chỉ thật sự đầu hàng khi Hồng quân đã tiến sâu vào lãnh thổ Romania và Tập đoàn quân 6 (Đức) bị cắt rời hoàn toàn khỏi các lực lượng Đức khác ở Romania.

Tiến sĩ Michael Kroner đánh giá Chiến dịch tấn công chiến lược Iaşi-Chişinău là Trận Stalingrad thứ hai. Trong hồi ký của mình, tướng Johannes Frießner gọi ngày 23 tháng 8 năm 1944 là ngày đen tối nhất của quân đội Đức Quốc xã ở Romania. Tướng Kurt von Tippelskirch coi chiến dịch này như một thảm họa đối với Cụm tập đoàn quân Nam Ukraina còn tướng Hans Kissel gọi đó là "thảm họa ở Romania". Hans Kissel viết:

Có một điểm khác biệt đáng chú ý khi so sánh Chiến dịch Stalingrad với Chiến dịch Iaşi-Chişinău, đó là về thời gian. Kể từ khi phát động cuộc phản công ngày 19 tháng 11 năm 1942, quân đội Liên Xô phải mất hơn 2 tháng mới tiêu diệt được Tập đoàn quân 6 (Đức), đánh tan các tập đoàn quân Romania 3, 4 và hai cụm tác chiến Đức (Hoth và Hollidt) thì đến tháng 8 năm 1944, tại Iaşi-Chişinău và toàn bộ miền Đông Romania, mọi việc chỉ diễn ra trong vòng 10 ngày.

Ảnh hưởng

Về mặt chính trị, chiến dịch Iaşi-Chişinău thúc đẩy cuộc đảo chính của vua Michael và khiến Romania chuyển sang ủng hộ Liên Xô, chống lại phát xít Đức. Gần như cùng lúc đó, một cuộc chiến tranh nhỏ giữa Hungary và Romania nổ ra khi quân đội Romania định chiếm lại những vùng đất của họ mà Đức đã cắt cho Hungary hồi năm 1940 theo Phán quyết Viên lần thứ hai năm 1940. Sự thành công của chiến dịch Iaşi-Chişinău cũng giúp Liên Xô giành lại được vùng Bessarabia và Bắc Bukovina mà họ từng lấy lại được từ tay Romania trong năm 1940.[65]

Ngoài tổn thất về người và vũ khí, việc để mất một đồng minh quan trọng như Romania là một thiệt hại lớn về chính trị đối với nước Đức Quốc xã. Việc quân đội Romania gia nhập hàng ngũ các lực lượng chống phát xít đã trở thành một "tấm gương" đối với quân đội Bulgaria, quân đội Serbia thân phát xít, quân đội Hungary và quân đội Slovakia. Không lâu sau đó, trong Chiến dịch giải phóng Bulgaria, quân đội nước này đã không đợi đến khi quân đội Liên Xô tấn công mà còn mở cửa biên giới để quân đội Liên Xô tiến vào Bulgaria sau khi cuộc Cuộc khởi nghĩa tại Bulgaria giành được thắng lợi. Về kinh tế, sự kiện quân đội Liên Xô đánh chiếm khu công nghiệp dầu mỏ Ploieşti là một đòn nặng nề giáng vào bộ máy chiến tranh cũng như nền công nghiệp chiến tranh của nước Đức Quốc xã. Giờ đây, quân đội Đức Quốc xã chỉ còn có thể trong cậy vào nguồn dầu mỏ trên khu vực biên giới Áo - Hungary với sản lượng xấp xỉ khu vực Ploieşti trong khi các nguồn cung khác đều bị đồng minh phong tỏa.

Sự thất bại của quân đội Đức Quốc xã tại Moldova và Romania còn làm cho nước Đức tổn thất một nhân vật ngoại giao quan trọng và kèm theo đó là một bộ máy gián điệp đang hoạt động tại Bucharest bị phá vỡ. Sau khi mất hết mọi hi vọng ổn định được tình hình và bị quân đội Liên Xô truy lùng ráo riết, ngày 2 tháng 9 năm 1944, đại sứ Đức tại Bucharest là Manfred von Killinger, người đã thực thi chính sách chống người Do Thái tại Romania và nhúng tay vào vụ thảm sát người Do Thái ở Iaşi năm 1941 đã tự bắn vào đầu mình trong phòng làm việc.[66] Quân đội Liên Xô đã ra lệnh truy nã tất cả các nhân viên ngoại giao Đức ở Bucharest như truy nã các tội phạm chiến tranh. Ban đầu, chính phủ của Constantin Sănătescu từ chối giao nộp các "nhà ngoại giao" Đức cho Liên Xô, viện cớ phái đoàn ngoại giao của Romania ở Berlin sẽ gặp nguy hiểm nếu Hitler trả thù họ. Tuy nhiên, các nhân viên NKVD Liên Xô vẫn tìm ra các nhà ngoại giao này một cách tình cờ. Tại một số bệnh viện ở Bucharest, người ta thấy các bác sĩ Romania điều trị cả những người Đức còn khỏe mạnh và ngay sau đó, các "bệnh nhân" này phải trở về đúng chỗ của họ trong các trại tù binh. Sau khi quân đội Liên Xô chiếm giữ tòa đại sứ Đức ở Bucharest, bộ máy gián điệp của nước Đức Quốc xã ở Romania hoàn toàn bị tê liệt vì không còn ai chỉ huy.[67]

60 năm sau chiến tranh, người ta vẫn nhắc đến những huyền thoại khủng khiếp về các trại tập trung tù binh ở Liên Xô mà quên đi những vụ thảm sát ghê rợn mà quân đội Đức Quốc xã cùng quân đội Romania thân Đức đã gây ra tại Iaşi năm 1941 cũng như các Holocaust tại Romania. Anatol Petrencu, Chủ tịch Hội sử gia Moldova phát biểu tại một hội thảo nhân kỷ niệm 60 năm Chiến dịch tấn công chiến lược Iaşi-Chişinău cho rằng sau chiến dịch, Hồng quân tiếp tục tấn công và truy đuổi số quân Romania còn đóng ở khu vực này khiến hơn 17 vạn binh sĩ Romania đã bị bắt, bị trục xuất và 4 vạn trong số đó bị giam trong các trại tù binh chiến tranh ở Bălţi, nơi phần nhiều trong số họ bị hành quyết hoặc bị chết vì đói rét và bệnh tật. Tuy nhiên, cũng tại cuộc hội thảo này, Tổng thống Moldova Vladimir Voronin cho rằng những thông tin đó chỉ nhằm tô thêm màu sắc cho cái gọi là "những nạn nhân của chế độ cộng sản" do những người Romania gốc Đức theo xu hướng đòi tự trị cho xứ Transilvania dựng lên. Ông cũng cảnh cáo họ rằng đó là sự xúc phạm lớn đối với các cựu chiến binh của quân đội Liên Xô và quân đội Romania.[68] Các tài liệu lịch sử của nước Đức và lịch sử quân đội Romania ghi nhận con số 170.000 quân Romania bị bắt trong chiến dịch cùng với 115.000 quân Đức. Tuy nhiên, người Nga đã tuyển mộ hầu hết số quân Romania đầu hàng, trong đó có sư đoàn 5 Romania đầu hàng toàn bộ để biên chế vào các tập đoàn quân 1 và 4 (Romania) mới cải tổ lại và bắt đầu chiến đấu trong hàng ngũ đồng minh chống phát xít. Chỉ có vài nghìn sĩ quan và hạ sĩ quan thân phát xít Đức bị thanh lọc. Một số đơn vị Romania bị các phần tử phát xít chỉ huy ép buộc nổ súng chống lại quân đội Liên Xô đều bị tước vũ khí và bị bắt giam.[64][69]

Thu hồi lãnh thổ nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô Viết Moldova

Ngay sau chiến dịch Iaşi-Chişinău, phía Liên Xô ngay lập tức tái khởi động chương trình xây dựng và phục hồi kinh tế, cơ sở vật chất tại vùng lãnh thổ của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldavia, vốn bị gián đoạn do cuộc xâm lược của quân Đức Quốc xã. Trong giai đoạn 1944-45, Liên Xô đã đầu tư vào đây 448 triệu rúp[70]. Quá trình Xô Viết hóa và xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa vốn bị dang dở từ hồi năm 1941 cũng được tiếp tục. Từ ngày 19 tháng 9 năm 1944, lực lượng Hồng quân trong cộng đồng dân cư địa phương[70] đã được khôi phục, chiếc cầu đường sắt bắc qua sông Dniestr vốn bị quân Đức và Romania phá sập cũng được sửa chữa lại. Hệ thống công nghiệp được xây dựng với 22 cơ sở sản xuất công nghiệp lớn được thành lập trong giai đoạn 1944-1945. 226 nông trang và 60 nông trường quốc doanh cũng được tái lập tại khu vực tả ngạn Dniestr. Nông dân được cung cấp vốn liếng, nông cụ, gia súc, ngựa,... để tái sản xuất. Tuy nhiên, hạn hán, chiến tranh, cùng việc áp dụng hệ thống phân phối sản phẩm, tập thể hóa nông nghiệp một cách ồ ạt và cứng nhắc đã gây ra sự hỗn loạn trong cộng đồng dân cư cũng như gây ra nạn đói trong giai đoạn này.

Việc tái chiếm lại lãnh thổ Moldova mang lại cho quân đội Liên Xô một nguồn nhân lực mới, bù đắp cho quân số phần nào bị hao hụt trong các trận đánh trước.[70] Sau chiến dịch Iaşi-Chişinău, Hồng quân đã tuyển mộ được 256.800 binh sĩ từ cộng đồng cư dân Moldova.